Rob Buytaert

In het zog van het Bauhaus

Rob heeft het credo van de grafisch ontwerper voor zichzelf als markeringen uitgezet, hij noemt het zelf 'pijlers', waarnaar hij leeft en werkt. Hetgeen hij maakt moet goed zijn, vooral leesbaar, boeiend door het gebruik van het illustratiemateriaal, en toch drager van een eigen vormentaal. Het werden de fundamenten van een visie en een mening die vroeger niet altijd werd geuit, maar die hij nu, indien dit nodig is, zonder schroom naarvoor brengt. Rob Buytaert heeft een hekel aan slechte dingen. Hij ergert er zich dood aan. Het maakt hem een integere partner om mee samen te werken.

In 1961 startte hij zijn loopbaan als zelfstandig grafisch ontwerper. Voorafgaand hadden zijn opleidingen in St. Lukas Brussel en vooral die in de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven en enkele personen die in deze instellingen doceerden, grote invloed gehad op zijn manier van werken en denken. Karel Elno gaf kunstgeschiedenis aan St. Lukas Brussel en opende hem het venster op de wereld van design. Hij leerde hem kennis maken met o.m. het Bauhaus, met de Amerikaanse architecten en met het design principe 'Form Jollows function'. Op dit principe baseerde hij steeds opnieuw zijn creaties. En Buytaert voelt zich vandaag perfect op zijn gemak in de ontwerperswereld omdat in de huidige generaties de theorieën van het ouwe trouwe Bauhaus weer opgang maken.

Het was enkele jaren geleden toch even anders. Een tweede figuur die een diepe indruk naliet in zijn pre-professionele loopbaan was René Smeets, directeur van de Academie voor Industriële Vormgeving. Het was de man die andere mensen, van totaal verschillende afkomst, kon samenbrengen en fantastische resultaten bereikte. Door die man maakte de jonge Rob kennis met een docent van katholieke afkomst uit het Zuiden van Nederland en in dezelfde cursussen met een vrijzinnig docent-ingenieur uit het Noorden van Nederland. Het formidabele aan deze twee personen was dat ze het allebei over hetzelfde onderwerp hadden maar dat vanuit zulke twee verschillende invalshoeken benaderden dat hun visies de studenten tot meer dan louter studeren aanzetten.

Rob Buytaert kreeg in Nederland een duidelijke vorm. Hij werd er opgeleid als industrieel vormgever, wat waarschijnlijk een verklaring is voor zijn houding van ontwerper 'in de schaduw van de opdracht'. Er zijn weinig of geen industriële ontwerpers die zich geroepen voelen op de voorgrond te treden. Ze maken ook weinig vrij werk. Vandaar dat Rob Buytaert 'onwaarschijnlijk veel bewondering heeft' (sic) voor de Vrije Kunst. Uiteindelijk koos hij bewust voor grafische vormgeving, liever dan voor industriële omdat de eerste hem beter lag en vlugger resultaat gaf. "Een industrieel ontwerper kan maanden en jaren werken aan een project vooraleer er werkelijk een productie opgestart wordt, als dat al het geval is", meent hij. Het was dus een bewuste keuze, maar de industriële visie bleef aan de basis liggen: het analyseren, het niet-modisch vormgeven, het zoeken naar synthese.

In 1969 richtten hij, Rudy Verelst en Antoon De Vylder het Designteam op. Dat Designteam was een droom. Hij wilde samen met anderen dingen doen. Zij wilden alles ontwerpen. Rob kende Rudy vanuit de opleiding in Eindhoven. Verelst was productontwikkelaar maar bovenal binnenhuisarchitect. Rob kende Antoon vanuit de toenmalige beroepsvereniging voor grafische ontwerpers. Alle drie respecteerden ze elkaar, waardoor de structuur van de onderneming horizontaal in elkaar zat, waardoor de nodige conflicten ontstonden. De droom haperde, bleek niet realistisch en Rob hield het voor bekeken. Later toen hij reeds weg was deed Luk Mestdagh zijn intrede in het Designteam en realiseerde het zijn beroemdste opdracht met de vormgeving van de tentoonstelling Borobudur. Buytaert bleef actief in zijn eigen zaak. Hij nam meerdere malen deel aan de groepstentoonstellingen in het Design Center te Brussel.

Hij startte een samenwerkingsverband met Luk Mestdagh, omdat ze 'elkaar aanvulden'. "Luk is de criticus, de cynicus, de doorzetter, de man van de uitgesproken eigen mening, professioneel en met een goede kijk op de zaak, net als ik, terwijl ikzelf dan weer zachtaardiger, vriendelijker ben", vertelt hij. Tenslotte ging elk zijn eigen gang, maar deelden ze kostenbesparend een kantoor. In 1988 ontving Rob van de toenmalige Minister van Cultuur Patrick Dewael, de Staatsprijs van de Vlaamse Gemeenschap. Het was hem een hele eer. Het was totaal onverwacht.

De werken waar hij zeer fier op is zijn de kalenders die hij maakte voor de Antwerpse Photogravure De Schutter, het tijdschrift Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen en de affiches voor de balletschool. Een affiche betekent voor hem de hele ruimte gebruiken, het onderwerp duidelijk herkenbaar maken en vooral de leesbaarheid voorop stellen. Hetzelfde bij een kalender. Bij zo'n ontwerp ga je uit van krachtige illustraties, maar moeten de dagen zeer goed leesbaar zijn. Het lijkt voor de hand liggend maar dikwijls is dit laatste niet het geval.

In 'Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen' streefde hij naar een structuur die hem een grote vrijheid verschafte. Het is in zijn ogen ook iets meer dan een 'nette' lay-out, hij brengt er visueel interessante elementen in en verschillende dimensies. De illustratie in een lichtere raster onder de tekst staat daar borg voor. Belangrijk is bovendien het goed overkomen van de dubbele pagina's als je het blad openslaat. Rob heeft reeds een tiental postzegels ontworpen en heeft net een serie van twaalf afgewerkt die in gebruik zullen genomen worden volgende zomer. Hoe ze eruit zien mag niet verklapt worden, maar het gaat om een volledig vel, waarmee tien jaar Europese monumentendagen in de kijker geplaatst wordt.

Rob Buytaert werkt graag in team, dat heeft hij in het verleden aangetoond. Het is een constante in zijn manier van werken. Hij doet het vandaag opnieuw. Zijn medewerkers zijn collega's geworden en hij stond erop dat wij hen vermelden in dit verhaal, omdat vele van de hedendaagse ontwerpen ook door Annemie Vandezande en Carl Cruysberghs gecreëerd werden.