de Velde
Kristel Van Ael & Joannes Vandermeulen (Namahn)
Joannes Vandermeulen richtte Namahn op in 1987 als een eenpersoonsadviesbureau in Brussel, om bedrijven te helpen hun technologie en software naar eindgebruikers toe te definiëren, bij te schaven en te verbeteren.
De jury over Kristel en Joannes
"Als experten in human centred design vertoeven Kristel Van Ael en Joannes Vandermeulen (partners van Namahn) wereldwijd in de kopgroep wanneer het gaat over digital, user experience en service design. Als team zijn ze bijzonder complementair, zeer actief en matuur in hun ontwerppraktijk. Zij worden frequent internationaal bevraagd. De jury gelooft dat het volledige groeipotentieel voor dit bureau nog absoluut niet is bereikt, en ziet dag na dag verdere internationale expansie. Van Ael en Vandermeulen worden daarbij door de jury volmondig omschreven als trendsettend en inspirerend. Zij zijn niet alleen topleverancier van designdiensten, maar zetten zich ook actief in voor het ontwikkelen en promoten van nieuwe vormen van design. Hun bureau is daarbij een centrum geworden dat actief bijdraagt aan de definitie van design wereldwijd. Speciale lof gaat daarbij uit naar de grote inspanningen die worden geleverd op het vlak van didactische toolontwikkeling, openlijke kennisdeling en het grote sociale engagement van de trekkers.
Kristel Van Ael en Joannes Vandermeulen worden daarmee gezien als een voorbeeld voor alle designbureaus waarbij een wereldwijd erkende inhoudelijke expertise, succesvol internationaal ondernemerschap en een bijzonder toegewijde manier van werken volledig verweven zijn in alle activiteiten."
Joannes Vandermeulen & Kristel Van Ael. Van licht naar complex
Naarmate zijn adviesbureau groeide, wilde Joannes meer doen dan klanten mensgerichte oplossingen aanreiken. Toen Kristel Van Ael erbij kwam in 2007 stond Namahn bekend voor zijn interactiedesign voor digitale producten (of in gewone taal, gebruikerservaring) en was een toonaangevende leverancier voor grote en kleine bedrijven in allerlei sectoren. Met Kristel Van Ael kreeg Namahn zijn eerste echte ‘visuele denker’. Ze bracht een nieuwe taal en een nieuwe zienswijze met zich mee. Ze sloeg een brug naar de designgemeenschap en positioneerde Namahn in die wereld, in een tijd waarin designers de digitale arena nog maar net betraden.
Namahn evolueerde almaar meer naar oplossingen voor complexe en kritieke systemen. Kristel en Joannes zagen in dat hun bestaande methodes ongeschikt waren om deze nieuwe complexiteit aan te pakken. Dus gingen ze aan de slag om nieuwe methodes te ontwerpen.
Ze streven ernaar om zinvolle dingen voor mensen te doen, op een grotere schaal.
Het jaar 2000. Het trefpunt: John Thackara’s internationale designconferentie Doors of Perception in Amsterdam rond het thema lichtheid. Op deze conferentie over de dematerialisering van design herkennen Joannes Vandermeulen en Kristel Van Ael elkaar, niet van een vorige professionele ontmoeting, maar van de Brusselse schoolpoort van hun kinderen: “Wat doe jij hier?”
Om het met een citaat van John Thackara te zeggen: “Om dingen anders te doen, moeten we dingen anders zien”. Joannes en Kristel zagen elkaar niet alleen in een ander licht die dag, hun meeting leidde ook tot een nieuwe aanpak van dingen.
Maar niet meteen. In feite kregen ze het advies om nooit samen te werken. Sommigen waarschuwden voor Kristels ‘koppigheid’, anderen voor Joannes’ ‘gekke kantje’. Kristels wortels lagen diep in de designwereld, die van Joannes in de digitale en computerwereld. Kristels taal was sterk visueel, Joannes’ taal van geschreven aard. Namahn was geen ‘designbureau’, maar een leverancier van mensgericht design voor software-interfaces. En toch... in 2007 stonden de planeten gunstig en bundelden ze hun krachten als partners in Namahn.
In 2017 viert Namahn zijn 30e verjaardag. En we mogen wel zeggen (zoals deze prijs aantoont) dat het bedrijf, onder leiding van zijn partners Joannes en Kristel, de voorbije acht jaar zijn volle potentieel waarmaakte. Daarmee bedoelen we niet dat ze individueel niet succesvol waren. Maar tot ze samenwerkten, leek het alsof ze naast het toneel oefenden voor de hoofdact.
Interactiedesign: het prille begin
Joannes richtte Namahn op in 1987 als een eenpersoonsadviesbureau in Brussel, om bedrijven te helpen hun technologie en software naar eindgebruikers toe te definiëren, bij te schaven en te verbeteren. Dat deed hij na studies archeologie en oosterse talen aan de KULeuven en een intermezzo in de VS als directieassistent, waar hij gefascineerd raakte door computers en zijn schrijftalent ontdekte. Hij detecteerde de kloof tussen wat mensen verwachten van computertechnologie en wat ze krijgen. In die tijd stond user-centred design (UCD) nog in de kinderschoenen en was er nog geen sprake van de digitale revolutie.
Naarmate zijn adviesbureau groeide, wilde Joannes meer doen dan klanten mensgerichte oplossingen aanreiken. Hij wilde ook intern een mensgerichte structuur opzetten: een openboek-businessmodel dat transparant, eerlijk en flexibel was voor al zijn medewerkers, of ‘Namahni’ zoals ze nu heten. Ook naar klanten toe stelde Namahn zich open op, door op nieuwe manieren samen te werken en te cocreëren. Nog voor het gebruikelijk was, creëerden Joannes en zijn team persona’s en voerden ze gebruikerstests rechtstreeks in de gebruikscontext uit, om dan op basis van hun knowhow en in situ-observatie van gebruikers ontwerpbeslissingen te nemen.
Toen Kristel erbij kwam in 2007 stond Namahn bekend voor zijn interactiedesign voor digitale producten (of in gewone taal, gebruikerservaring) en was een toonaangevende leverancier voor grote en kleine bedrijven in allerlei sectoren. Maar Joannes, die er niet van houdt om stil te blijven zitten (letterlijk en figuurlijk), was al nieuwe grenzen aan het verleggen en stapte in een tweejarig onderzoeksproject over modellen, theorieën en structuren in het domein van de Human-Computer Interaction (HCI) voor veiligheidskritieke systemen. Na 20 jaar veldwerk was dit het perfecte moment om relaties te benutten die hij door de jaren heen had opgebouwd met de academische HCI-gemeenschap en -practici en om de kloof tussen theorie en ontwerppraktijk te dichten.
Design ten dienste van mensen
Kristel was altijd al meer geïnteresseerd in zinvol design ten dienste van gebruikers, en niet zozeer als ‘buitenkant’ van een product. Ze studeerde industriële vormgeving in de jaren ‘80, een periode waarin ‘design’ een groot marketingwoord was en van designers verwacht werd dat ze voor de differentiërende ‘lifestyle-toets’ en verkoopfactor zouden zorgen, iets wat haar van meet af aan tegenviel. Ontgoocheld begon ze te werken voor een marketingbedrijf, bouwde hun designstudio uit en deed ervaring op met de allereerste Mac SE 30. Ze werkte mee aan de transformatie van deze studio in een designstudio voor 2D- en 3D-verpakkingsontwerpen. Haar volgende stap zette ze in de ontluikende webdesignwereld. Ze ontwikkelde er een passie voor technologie terwijl ze websites maakte voor de Vlaamse creatieve gemeenschap, musici als Walter Hus en choreografen als Wim Vandekeybus en voor culturele evenementen en verenigingen.
In 1997, drie jaar voor ze Joannes in Amsterdam zou ontmoeten, had ze haar eurekamoment, zoals ze het zelf noemt: op de conferentie The Human Village in Toronto hoorde ze sprekers Maurice Strong (voorzitter van de Earth Council Alliance), Paul Hawken (een toonaangevende stem in de milieubeweging) en Oren Lyons (bezieler van de Turtle Clan) designers oproepen om hun mentaliteit te veranderen, dingen anders te doen en samen te werken als katalysators (en grondleggers) van verandering voor mens en maatschappij.
Gelijkgestemde geesten
Met Kristels komst in 2007 kreeg Namahn zijn eerste echte ‘visuele denker’. Ze bracht een nieuwe taal en een nieuwe zienswijze met zich mee. Ze sloeg een brug naar de designgemeenschap en positioneerde Namahn in die wereld, in een tijd waarin designers de digitale arena nog maar net betraden.
Namahn produceerde nog altijd lange, schriftelijke verslagen en technische specificaties met zo goed als geen visuele elementen, destijds een vereiste om klanten te overtuigen van hun designlogica en een richtlijn om mensgerichte designaanbevelingen te doen. De wereld evolueerde echter en Kristel hielp om dit proces te versnellen. Vandaag de dag is documentatie overbodig: alles draait om ‘zien en doen’.
Echt gelijkgezind zijn Joannes en Kristel in hun liefde voor complexiteit: Joannes omdat zijn technische, functionele loopbaan zich toespitst op complexe systemen en interfaces, en Kristel omdat sociopolitieke verandering ontwerpen een passie is (ontvlamd in 1997) en ze Product-service Systems design doceert aan de Antwerpse universiteit. Ze hebben beiden een vergelijkbare benadering van de ontwerppraktijk, gebaseerd op academische modellen, theorieën en structuren, en steunen allebei sterk op wetenschap, maar allebei anders: Joannes om feiten te begrijpen, Kristel om inspiratie te vinden.
Ze delen ook hun honger om verbanden tussen dingen te begrijpen. Ontwerpen betekent voor hen bv. ook het falen tolereren, het stimuleren van samenwerking tussen silo’s en disciplines, het aanmoedigen van teamwerk en begrijpen hoe deze elementen van een organisatiecultuur elkaar versterken of belemmeren.
En last but not least worden ze beiden gedreven door het verlangen om designdenken op de spits te drijven, dingen anders te doen en samen te werken met hun klanten. Als gelijke partners in Namahn (hij focust op bedrijfsontwikkeling, zij op kennismanagement) leveren Joannes en Kristel het bewijs dat samenwerken leidt tot iets groters, iets wat je niet alleen kunt bereiken.
Wijsheid vatten
In 2010 openden ze in het Namahn-gebouw een designstudio die helemaal in het teken van co-creatie stond. Het was de eerste soortgelijke studio in België. De ontwerper ging de rol van facilitator spelen en ging uit van zijn/haar empathie met de eindgebruikers en alle betrokken partijen. De studio staat nu symbool voor hun werkwijze: ze delen kennis en werken samen met klanten en collega-designers via diverse workshops onder leiding van Namahn.
Ondertussen is co-creatie een modewoord geworden. Namahn evolueert al naar het volgende niveau, naar conversatie, en van mensgericht naar mensengericht design. Joannes en Kristel diepen deze visie verder uit en buigen zich over de vraag welke taal en woordenschat ze moeten gebruiken. Als je iets wilt veranderen, moet je de taal veranderen.
Zo’n verregaande vorm van samenwerking werkt niet zonder empathie. Kristel, Joannes en hun team slagen erin om mensen van afzonderlijke departementen samen te brengen, ze op een nieuwe manier te laten samenwerken, ze te betrekken bij creatieve gesprekken dankzij technieken die ze bedenken en beheersen, of in Kristels woorden: “We willen de wijsheid, visie, context en noden van alle mensen in de kamer vatten” en zo de ingrediënten voor een ontwerp oogsten.
Beide kanten van een paradox
Namahn evolueerde almaar meer naar oplossingen voor complexe en kritieke systemen. Kristel en Joannes zagen in dat hun bestaande methodes ongeschikt waren om deze nieuwe complexiteit aan te pakken. Dus gingen ze aan de slag om nieuwe methodes te ontwerpen.
De voorbije acht jaar groeide de portfolio met visuele tools en methodes: er kwam een Service Design Toolkit, Human Drives-kaartspel en er werd samengewerkt voor een ontwerphandleiding voor openbare diensten. Kristel vindt inspiratie in domeinen als kwantumfysica en cybernetica, hoewel ze vindt dat inspiratie net zo goed uit een kookboek of een stripboek kan komen. Momenteel ontwikkelen ze een systemische ontwerpmethode die complexiteit en voorspelbaarheid aankan. In een wereld waarin maar een handvol ontwerpers actief geïnteresseerd zijn in systeemdenken spelen ze zo opnieuw een pioniersrol.
In 2016 kreeg de portfolio er bijvoorbeeld Paradoxkaarten bij. Het idee vloeide voort uit een artikel over paradoxaal denken uit de Harvard Business Review, dat Joannes deelde met Kristel. Daarin stelde men dat vooruitstrevende en ervaren designers altijd in termen van paradoxen denken en intuïtief de extremen van paradoxen proberen op te lossen, zonder compromis.
Er is niets digitaals aan Namahns ontwerpen voor een nieuwe, centrale controlekamer voor de MIVB/STIB in Brussel. Voor deze opdracht werkt Namahn samen met teams, nu nog verspreid over diverse locaties, om een gemeenschappelijke ruimte te creëren waarin mensen die veiligheidskritieke beslissingen nemen, kunnen samenwerken en waar technologie een verschil kan maken omdat ze nu geavanceerd genoeg is.
Namahns cultuur
Dit verhaal is niet volledig zonder het over de cultuur van Namahn te hebben. Naast een open managementstijl en vlakke hiërarchie heeft het bedrijf een unieke manier om samen te werken, kennis te vergaren en die samen met fysieke ruimte gul te delen met collega’s, klanten en de bredere gemeenschap waarin Namahn werkt in het Brusselse centrum.
Door deze open cultuur is er ruimte voor creatieve geesten zoals de Belgische componist in residentie Walter Hus en uitvoerende artiesten. Regelmatig organiseert Namahn lezingen waar je (gratis) de kans krijgt om sprekers van wereldformaat uit diverse domeinen te horen. Deze sessies in de goed gevulde bibliotheek van Namahn helpen om nieuwe designdenkpistes te openen in België en verwelkomen bekende namen zoals systeemdenker Philippe Vandenbroeck, primatoloog Frans De Waal en, om de cirkel rond te maken, John Thackara zelf.
Joannes en Kristel vinden het enorm belangrijk dat ze een organisatie opgezet hebben waarvan ze houden en die fijn is voor henzelf en anderen. Allebei vinden ze het een voorrecht om nieuwe stromen getalenteerde en pientere mensen te verwelkomen. Deze gemeenschap is kostbaar, een goed functionerende familie, waar dingen geen uitleg nodig hebben, maar intuïtief begrepen worden. Bekijk de profielen op Namahns website en je zult het begrijpen.
De toekomst ontwerpen
Is dit de juiste plek voor ons om tussen te komen? Zullen we het leven van mensen beter maken? Wat is het onderliggende probleem? Je moet een zekere maturiteit hebben om te luisteren, te begrijpen en te weten waar en wanneer je moet tussenkomen als designer om een organisatie en haar mensen te helpen. Kristel en Joannes hebben dit punt bereikt.
Om de toekomst te ontwerpen moet je volgens hen open van geest zijn, uiteenlopende wereldbeelden accepteren en complexiteit respecteren, begrijpen en waarderen, niet ontkennen. Ze streven ernaar om zinvolle dingen voor mensen te doen, op een grotere schaal.
In het licht van de recente gebeurtenissen in de wereld vind ik Kristels slotbemerking heel toepasselijk: “Waar- om kunnen we als designgemeenschap het democratische systeem niet opnieuw ontwerpen?”
Als iemand al een gooi kan doen naar deze klus, dan zijn dat volgens mij de winnaars van de Henry van de Velde Lifetime Achievement Award 2016.
