Axel Enthoven

Zich specialiseren als generalisten

Die vier basisbegrippen verhouden zich op zo'n manier in zijn projecten, dat ze meer dan de som van de delen worden en de meerwaarde van zijn design bepalen.

De typologie van Axel's werk is groot en verscheiden. Hij heeft zowat alles ontworpen wat er te ontwerpen valt, van kookpotten over textielen tot meubelen en sanitair. Zijn meest geliefde producten zijn bussen, treinen en tramstellen. In die branche staat hij op gelijke hoogte met de beste bureaus van de wereld zoals Pininfarina (I), MOB design (F), Roger Talon (F). DCA (UK) en Neumeister (D).

Als topfirma's zoals Alstom, Bombardier, Ad-Trans, Siemens, CAF en Ansaldo Breda een aanbesteding uitschrijven, zijn ze concurrenten. Een concurrentieslag die het Enthoven team regelmatig wint, zoals bij de aanbesteding van de Eurostar interieurs 3 jaar geleden. Momenteel (okt. 2004) is Enthoven Associates nog in de running voor de vernieuwing van de Thalys interieurs. Wat Axel bijvoorbeeld nog graag zou ontwerpen is een cruiseschip. Een andere stoute droom is het tekenen van een nieuwe Flandria voor de Stad Antwerpen.

Axel Enthoven werd geboren als designer. "Het zit wellicht in de genen", vertelt hij aan Philip Willaert (DSM, 23.09.03), "grootvader langs moederszijde was een binnenhuisarchitect-decorateur; die langs vaderszijde handelde in tabak, en mijn overgrootouders runden de Staalpletterijen Enthoven in Den Haag. Voeg daar nog een snuifje marketing en sales bij en je komt algauw uit bij de industriële vormgever Axel Enthoven."

Zijn professionele loopbaan start in 1970 wanneer hij afstudeert aan de Academie Industriële Vormgeving in Eindhoven. Tijdens die periode studeerde hij ook aan het Salesian Technical College in Tokio en liep hij stage in Duitsland, Polen en Nederland. In de Verenigde Staten kan hij, tijdens een stage bij General Electric in Cleveland / Ohio, meewerken aan het Apollo project. De Academie Industriële Vormgeving in Eindhoven was in de 60-er jaren één van de weinige opleidingen in industriële vormgeving in Europa. Een aantal Belgen studeerde er toen: Bob Daenen, Rudi Vereist, Koen De Winter, Paul Verhaert en Rob Buytaert. Vereist en De Winter weken uit naar Canada, Buytaert en Daenen kregen de "van de Velde Prijs voor Loopbaan", resp. in 1997 en 2002. En Paul Verhaert is ondertussen wereldtop geworden in productontwikkeling.

Docenten aan de Eindhovense Academie waren toen Emiel Truyens van TEL-design, Wim Gillis (baanbreker op het vlak van 3D tekeningen in Europa) en Karel Elno, kunsthistoricus en designfilosoof.

Voor Eindhoven liep Axel school bij de Jezuïeten. Deze vorming liet zijn sporen na bij zijn overgang naar het vrijdenkende Nederland. Hij noemt zichzelf nog steeds een karikaturist van de smaak en rebelleren tegen het cliché is nog immer zijn leus.

In de aanvang van zijn loopbaan was hij een soort missionaris van industriële design. In Vlaanderen hadden toen weinig mensen, laat staan bedrijven, kaas gegeten van industriële vormgeving. Niemand wist goed wat het was. Toch slaagde hij erin heel snel werk te vinden als zelfstandig ontwerper door telkens één dag per week te werken voor een ander bedrijf. Zo kon hij op relatief korte termijn zijn diensten "verhuren" aan vijf bedrijven: de meubelbedrijven Spectrum en Leolux [NL], Mutsaerts (NL, kinderwagens). Etap (B, verlichting), Aluconstruct (B, aluminiumconstructies) en Van Hool (B, bussen). Deze laatste werd al heel snel een '"driedaagse firma" en betekende een belangrijke stap in zijn loopbaan. Later realiseerde Enthoven bij verschillende busfabrikanten succesvolle ontwerpen: de Galaxy voor LAG (1980), de Futura voor Bova (1981) - een autobus die zijn tijd ver vooruit was - en veel later (1999) deed hij hetzelfde met de Magiq, ook voor Bova.

De ervaring bij Van Hool liet een belangrijk spoor na in zijn loopbaan omdat die opdrachten steeds om een totaal industrieel concept gingen, een holistisch design waar werkelijk aan alles moest worden gedacht. Een tweede belangrijke firma was Etap, die hem via het ontwerpen van verlichting een grote kennis van methodologie bezorgde en tenslotte was er Leolux dat via zijn krachtige PR de naam Enthoven internationaal bekend maakte. In die pioniersjaren heeft hij ook vele designprijzen mogen ontvangen voor zijn ontwerpen, in buitenland alsook in België (o.a. Design Center, Brussel).

De producten die hij als mijlpalen ziet in zijn loopbaan zijn de Bora Bora zetel (1982) voor Leolux, omdat die zoveel jaren na creatie nog altijd een commercieel succes is, de Kaleidos (1996), een kast, eveneens van Leolux, omdat er constructieve elementen uit de wereld van de mobiliteit in verwerkt zitten, een soort van verzoening van twee werelden, het Genia bed (1999 en 2004) voor Röwa en tenslotte de Bava bussen. Beide bussen zijn trouwens iconen van design geworden. (J. Valcke, Iconen van design, Brussel, 2003).

In 1976 start Enthoven zijn eerste bedrijf ldea NV, samen met Adriaan Van Der Wouden, die van de Nederlandse meubelfirma Pastoe kwam, en Ton Baeten als medewerker van het eerste uur. Het bureau werd in 1990 omgevormd tot een "partnership" met als nieuwe naam Enthoven Associates Design Consultants. Er werd in die periode ook resoluut gekozen om geen verdere specialisatie van sector of product te kiezen, maar om eerder de enorm brede ervaring uit verschillende sectoren van de laatste jaren verder te ontwikkelen en toe te passen voor een zo breed mogelijke waaier van industriesectoren en producten. "Ons specialiseren als generalisten", zegt hij zelf. Deze keuze had uiteraard ook invloed op de samenstelling en competenties van het team, nl. eerder focussen op het "creatieve en emotionele" van het vak product design dan op de technische detailuitwerking of engineering.

De rol van Axel in het bureau is uiteraard die van ontwerper. Hij ontwerpt praktisch alle meubelen en is zeer intensief betrokken bij alle transportprojecten. Bij tal van andere opdrachten deelt hij natuurlijk zijn jarenlange ervaring met het team.

Hij investeert ook zeer veel tijd in klantencontact en prospectie. Daarnaast is hij hoofd van de afdeling Mens en Mobiliteit aan de Design Academy Eindhoven, geeft hij regelmatig lezingen en is hij bij andere gelegenheden het gezicht van Enthoven Associates.

Een belangrijk gegeven in de geschiedenis van het bureau was het jarenlange persoonlijke contact met Dorian Van der Brempt. Dorian werd uiteindelijk afgevaardigd bestuurder en als de enige niet-designer in het team en omwille van zijn brede algemene culturele bagage werd hij door de media al snel de "huisfilosoof" van het bedrijf genoemd. "Alles begint bij cultuur", vertelt Axel. "Het zien, begrijpen en aanvoelen van een mix van culturele stijlen en trends is ongelofelijk belangrijk. Cultuur maakt een structureel deel uit van ons bedrijf en zorgt ervoor dat de onderneming de vinger aan de pols van de maatschappij kan houden. Bovendien is het een garantie tegen een teveel aan "engineering".

Bij de omvorming van het bedrijf in 1990 waren de nieuwe partners Dorian Van der Brempt, en Ton Baeten en Jean-Pierre Geelen, beiden product designers. Jean-Pierre Geelen die sinds 1983 met Axel samenwerkt, is verantwoordelijk voor een aantal klanten in Europa en ook voor de activiteiten in Azië die zich sinds 1990 hebben ontwikkeld.

In 2001 komt de fusie tot stand met Yellow Window Management Cons., waarvan de stichter en eigenaar,  Alain Denis, medepartner en afgevaardigd bestuurder wordt in Enthoven Associates. Alain en zijn team brengen vanuit hun vakgebied management consulting & marketing een enorme vakkennis op gebied van "concept design" in het bedrijf.

In de loop van bijna 30 jaar groeide Enthoven Associates uit tot een designbureau op wereldniveau met projecten in Azië (Korea, Thailand, Japan, Maleisië), Nederland, Duitsland, Frankrijk en België. Ondanks deze successen moet het zich telkens weer bewijzen. De concurrentie neemt immers toe en komt uit verschillende hoeken, o.a. van multinationals zoals bvb. BMW, Porsche, Mitsubishi en Renault, die interne of geaffilieerde designafdelingen met een enorme achtergrond en grote engineeringcapaciteit op de open markt laten opereren waardoor ze rechtstreekse concurrenten worden.

Aan de andere kant werkt Enthoven Associates ook zeer vaak samen met collega designers voor tijdelijke projecten (bvb. de nieuwe dubbeldekstreinen van de NMBS in samenwerking met DCA (UK)). 

Enthoven Associates werkt project- en cliëntmatig. Productdesign begint voor Axel bij de analyse van wat de klant vraagt, wat hij kan maken en waar hij financieel toe in staat is. De kostprijs is naast vele andere factoren een vast beginpunt. Verder wordt er een referentiekader geschetst binnen de bestaande producten van de klant zelf en zijn concurrenten. In een volgend stadium neemt de ontwerper kennis van het lastenboek of maakt hij er één. Vervolgens wordt een designscenario geschreven waarin de belevenissen van de passagier, in het geval van een bus of trein, tot in het kleinste detail worden beschreven. Nadien neemt hij de klant bij de hand en wandelt met hem door het scenario. Als de klant dan zijn vertrouwen geeft volgt er een akkoord. Tenslotte ontstaan de eerste schetsen, op allerlei soorten dragers, soms zelfs op een eenvoudig bierkaartje. Een andere keer wordt het project bijna onmiddellijk op de computer uitgewerkt, maar dan is er reeds een structuur vastgelegd en wordt de computer gebruikt om de ontwerpideeën in 20 en/of 30 op te zetten en 3-dimensioneel te visualiseren (renderen). Uiteraard blijft er in alle stadia van het project steeds overleg met de hoogste niveaus van de opdrachtgevende firma.

Axels ultieme droom is dat Enthoven Associates ook na hem blijft voortbestaan en dat het elan van het bedrijf geconsolideerd wordt, hoewel echt stoppen er voor hem blijkbaar niet bij is. Mocht hij dan toch een beetje op rust gaan dan zou hij graag een film maken met zijn zoon die cineast is, en opnieuw beginnen schilderen. Het liefst van al nog met acryl want dan gaat het sneller. Hij vindt zichzelf nu eenmaal geen geduldig man.