de Velde
Bart Lens
De opleiding van architecten is gericht op een breed spectrum, op het ontwerpen dat meer moet zijn dan het louter bedenken van gebouwen.
Concepten en materialiteit
De drang om een grote impact te hebben op de leefomgeving is de drijfveer om meubilair, keukens, tapijten, lampen en nog meer objecten te ontwerpen waarmee wij ons omringen. Charles en Ray Eames kennen wij als meubelontwerpers maar in hun oeuvre zijn gebouwen, expositieconcepten en zelfs kortfilms even belangrijk. Ook bij Marcel Breuer, Antonio Citterio, Jean Prouvé en nog vele anderen is de grens tussen hun architectonische productie en de creatie van objecten erg vaag en sluit die aan bij hun visie op de hedendaagse leefomgeving. Wie het panorama van designers overloopt zal vaststellen dat er velen een training kregen als architect, zo ook Bart Lens.
Pas toen hij 36 jaar werd nam Bart Lens (°1959) de beslissing om zijn eigen bureau Lens°Ass Architects op te starten. Hoe kan het anders in België, een jonge ontwerper start met woningen en winkels. Pas later komen er grotere opdrachten maar blijven projecten rond de menselijke habitat een belangrijke preoccupatie voor veel ontwerpers.
In 2003 publiceerde hij het overzicht van de eerste zeven jaren van creatieve arbeid met een diversiteit aan projecten: woningen, winkels, industriebouw, restauratie en ook een reeks objecten zoals verlichting en meubilair. Het is geen chronologische opsomming maar een opdeling volgens materialen waarmee werd gewerkt, een vrij ongebruikelijke werkwijze die echter het belang benadrukt dat Lens hecht aan de tactiliteit van de materialen. Een goed ontwerp is meer dan een concept, het is het correct omzetten naar een resultaat waarbij de belevingswaarde en de beoogde sfeer tot uiting komen. Een project dat door de vakwereld nauwelijks werd opgemerkt staat in Wellen. Het gaat om een superette van LIDL met op het dak verschillende appartementen met ruim terras (2002). Indien de Vlaamse overheid deze strategie had gevolgd of opgelegd dan hadden wij in Vlaanderen honderden hectares open ruimte kunnen vrijwaren. Het project in Wellen is een uniek voorbeeld van dorpsinbreiding.
De tweede Lens°Ass Architects publicatie verscheen in 2010 bij Stichting Kunstboek, zeven jaar na het eerste boek. De projecten zijn groter van schaal, zoals het hotel The Dominican in Brussel (1998-2006), een school in Sint Gillis (2007-2010) en de verbouwing van oude droogloodsen in Kortrijk in opdracht van Wienerberger (2009-2010). Lens°Ass Architects had ook een grote bijdrage aan het interieur van een hotel in de Chinese stad Guangzhou, een gebouw ontworpen door Buro II i.s.m. Ney & Partners (2005-2006). Lens ontwierp eveneens de uitbreiding van het Gemeentehuis van Maldegem, waarbij het bestaande in evenwicht wordt gebracht met de nieuwbouw. Het is het resultaat van een wedstrijd “Open Oproep” georganiseerd door de Vlaamse Bouwmeester. Een voorbeeld waarbij Lens teruggrijpt naar de basisvorm van het huis is het bezoekerscentrum in Groenendaal (2004-2009).
De inrichting van de chocoladewinkel Boon in Hasselt resulteerde in een buitenlandse opdracht. Het Londense chocoladebedrijf Artisan du Chocolat opende een winkel in Londen Westbourne (2008). In de ruimte een mega luchter waarin aan de binnenzijde een foto werd aangebracht van cacaoplanten. Opdrachtgevers uit de wereld van de kunst vroegen hem om panden te verbouwen of uit te breiden zoals de galerij De Mijlpaal in Heusen-Zolder (2002-2003), een fotogalerij in Hasselt (2004-2006) en Galerie Valerie Traan in Antwerpen (2011).
Derde boek 2017
Opvallend zijn het groot aantal verbouwingen van landelijke constructies in de eerste twee boeken. Verbouwen is geen tweederangs opdracht. Terwijl bij nieuwbouw vaak een referentiekader ontbreekt is bij renovatie en restauratie het aanwezige het uitgangspunt. Het gaat niet om een nostalgische attitude, de taak van de architect is het gebouw goed te begrijpen en het door te geven aan de volgende generatie. Vooreerst elimineren wat storend is om vervolgens toevoegingen aan te brengen met de grootste zorgvuldigheid. Dit vraagt een attitude van respect waarbij het bestaande in balans wordt gebracht met het nieuwe. Het aanpassen aan de actuele noden en woonbeleving weet Bart Lens in harmonie te brengen met de historische dimensie. Voor zijn derde publicatie, uitgegeven in eigen beheer, koos het bureau om de renovatie projecten te bundelen. Met het ontwerp in Gaasbeek kreeg hij de internationale Wienerberger Brick Award 2012.
De relatie tussen objecten en de ruimte
Lens weet ook dat het nieuwe nauwelijks bestaat, het gaat om het transformeren van wat reeds bestaat. Het observeren van hoe mensen zich omringen met objecten, zich bewegen in de ruimte is een noodzakelijke fase in het creatieproces. Het omzetten van een idee naar het concrete vraagt ook een grote sensibiliteit en kennis van materialen. Met de jaren vertrekt hij meer en meer vanuit de materialen waarbij de traditionele verwerking belangrijker wordt.
Het bedenken van gebouwen of objecten is voor Lens een zaak van schaal en het juist distilleren van de ontwerpopdracht. In functie hiervan werd Objetbart opgestart om kleine projecten te groeperen. Voor de verlichting werd samengewerkt met het bedrijf Eden Design bvba voor een elegante reeks inbouwapparaten. Deze °On-Line reeks kreeg een Henry van de Velde Label van Design Vlaanderen in 2010 en in 2011 een Red dot Award - Best of the Best dankzij het magnetische systeem, het eerste op de markt. Lens begrijpt goed dat het plafond een belangrijk onderdeel is van het interieur, de bovenzijde die maar al te vaak wordt verwaarloosd. Binnen de ontwerpen wordt vaak gekozen voor een grote luchter die onderdeel vormt van de ruimtelijke ervaring, de reeks °Sphere. Het ontwerp °i-light is een elegante buisarmatuur met een led-lampje en onderaan een gechromeerd bolletje.
Klassieke en nieuwe materialen zijn de aanleiding om tot nieuwe ontwerpen te komen. De mens hecht een groot belang aan het zich verzorgen en het baden. Zo kwam het idee om iets anders te bedenken dan een klassieke badkuip, een schelp in kunststof die veel dichter aansluit bij het lichaam en ook watergebruik gaat beperken; °Ben in bad i.s.m. Ben Steensels werd genomineerd voor de Ecodesign Award Pro van de OVAM (2010). In relatie hiermee ontstond een nieuwe badmantel door gebruik te maken van het lichte bamboo weefsel van het bedrijf Santens. Dit ontwerp kreeg in 2006 een Award in de “China International Hometextile Design Competition”.
Glas gaf hem het idee om een kaasstolp te ontwerpen die hij de naam gaf van °Cloche fromage. Met keramiek ontstond °Manneke Pi (2006) een schaal voor fruit, een project in samenwerking met Obumex en Royal Boch. Dit ontwerp is opgenomen in de permanente presentatie van Keramis in La Louvière.
Binnen het project 5x5, opgestart door Designregio Kortrijk, werkte Lens in 2013 samen met Saey Home & Garden (Barbecook) voor een nieuw concept voor “outdoor kitchen”. Het model °Shut is een ingenieus voorstel dat echter niet verder werd uitgewerkt. Op verschillende edities van de Biënnale Interieur presenteerde hij nieuwe ontwerpen. Voor het topbedrijf Deknudt ontwierp Lens °for your eyes only , een smalle spiegelstrip in twee lengtes : 90 cm en 175 cm. Voor de Biënnale Interieur 2008 ontwierp hij de stand voor Design Vlaanderen, het idee van de rode loper werd bedacht om vijftien projecten te tonen. Voor Jongform ontwierp hij de zetel °Boots, het bedrijf dat de Henry van de Velde Company Award 2013 kreeg. Voor de Limburgse fabrikant Indera, dat een jaar eerder de Henry van de Velde Company Award won, ontwierp Lens in 2016 °Cloud, een gemotoriseerde relaxstoel.
Bokrijk 2.0!
Sinds 2014 fungeert Bart Lens als curator in dit Provinciaal Domein. Het is meer dan een groot restauratieproject voor 120 woningen. Hij kon met een aantal voorstellen een nieuwe dynamiek geven aan de hele equipe van Bokrijk, onder leiding van Liesbeth Kees en gesteund door de Limburgse gedeputeerde Igor Philtjens. Het uitgangspunt is niet een achterhaalde nostalgie, men gaat voluit voor het ambacht van het maken. Een verfrissende impuls om het openluchtmuseum een andere richting te geven zonder het verleden te negeren. Het project Bokrijk brandmerkt brengt heden, verleden en toekomst van het vakmanschap samen in één verhaal, door het samenbrengen van vakmensen en ontwerpers van vandaag en morgen. Voor een nieuwe communicatie werd beroep gedaan op Sanny Winters, Kamagurka, Filip Dujardin, Luc Schuiten, Studio Job en Tim Van Steenbergen.
In 2017 werd een eerste totaalproject uitgewerkt. Voor het thema “brood” werd Kobe Desramaults geïnviteerd. Er werd een grote broodoven opgetrokken onder leiding van BC Architecten. Voor de bijhorende expositie werd beroep gedaan op Katrien Vandermarliere, Bob Takes en Christian Kieckens. In het najaar 2017 kreeg Bokrijk de Museum Product Award voor het zuurdesembrood dat de bezoeker kan aankopen.
Binnen het Bokrijk project ontwierp Lens de herinrichting van de grote schuur van het verdwenen polderdorp Oorderen. In het interieur werd in een stapeling van containers een interactieve presentie aangebracht. Met de containers wordt ook duidelijk gemaakt dat deze schuur naar Bokrijk werd overgebracht wegens de Antwerpse havenexpansie. Dit proces van thematiseren is de enige weg om het louter functionele te overstijgen. Van een architect wordt verwacht dat hij zijn activiteiten weet te positioneren binnen een bredere maatschappelijke context.
De jury over Bart Lens
"Bart Lens wil als architect impact hebben op de leefomgeving. Naast gebouwen ontwerpt hij ook objecten waarmee wij ons omringen. Lens transformeert wat reeds bestaat. Tijdens het creatieproces observeert hij hoe mensen zich omringen met objecten en hoe ze zich bewegen in de ruimte. Meer en meer vertrekt hij vanuit de materialen waarbij de traditionele verwerking belangrijker wordt. Lens creëert sensibiliteit en sfeer, maar wel als wezenlijk onderdeel van de totaliteit van de leefomgeving.
De jury waardeerde deze visie en consequente aanpak en oordeelde dat hij een bijzonder evenwichtig oeuvre ontwikkelde. Maar er is meer. In zijn opdracht bij Bokrijk profileerde hij zich met het project Bokrijk brandmerkt als ambassadeur van het ambachtelijk erfgoed. Hier brengt hij heden, verleden en toekomst van het vakmanschap samen in één verhaal, door vakmensen en ontwerpers van vandaag en morgen samen te zetten. Dit was doorslaggevend in de keuze van de jury."
